‘Iedereen spreekt over het herbouwen van steen. Maar niemand denkt eraan om de mensen te herbouwen.’

Eind 2015 arriveerde journalist Feras in België. Hij vluchtte uit Syrië en woont al vijf jaar in het centrum van Diksmuide. Hij werkt momenteel in de bibliotheek van Diksmuide en is de oprichter van het eerste Arabische, culturele tijdschrift in België ‘Qalamrsas’.

Je bent van Alraqqa, de de voormalige hoofdstad van ISIS. Hoe omschrijf je Alraqqa?
De stad is nu gekend over de hele wereld door Daesh (IS). Enkele jaren geleden kenden zelfs vele Syriërs Alraqqa niet zo goed. Alraqqa heeft een oude beschaving. Er zijn honderden archeologische sites. De bekende schrijfster Agatha Christie bracht er haar huwelijksreis door. De inwoners van Alraqqa zijn bekend om hun vrijgevigheid en goedheid. Het zijn geen extremisten of volgelingen van strikt religieuze rituelen.

Hier in België heb je veel artikels over Alraqqa geschreven. Wat blijft je binden met de stad als je in Europa gaat wonen?
Deze vraag lijkt op het eerste gezicht eenvoudig maar is erg diep omdat dit mijn ziel raakt. Het antwoord is moeilijk. Misschien omdat ik mijn stad niet vrijwillig heb verlaten. Deze kwestie treft alle Syriërs. Er zijn vele redenen om de stad te verlaten maar uiteindelijk kiest niemand voor ballingschap. Je leeft toevallig in een specifiek geografisch gebied dat politici, het leger, misdadigers, en alle daarbij horende uitwassen, kapot maken. Ten koste van onschuldige mensen.

Wat is er na tien jaar oorlog in je land veranderd?
Wat is het doel van de oorlogen die in de Arabische wereld zijn begonnen? De antwoorden op die vraag zijn divers. Sommige gaan over democratie en vrijheid, andere over olie en gas. Er zijn er die zeggen dat het is om onenigheid te zaaien en de Arabieren te verzwakken. En er zijn er die zien als een wereldwijd conflict tussen twee polen, misschien tussen twee kerken of twee sekten.
Al deze antwoorden zijn correct, ongeacht hun waarheidsgehalte. Volgens mij is het belangrijkste motief van de oorlog het omver gooien van het systeem van morele en sociale waarden dat tot voor kort aanwezig was in de Arabische samenleving. Het is een oorlog tegen onszelf, tegen alles wat mooi is in ons land. We hebben schoonheid gedood. We hebben de liefde gedood. Waarden en normen zijn niet langer van tel.
Vandaag bevinden we ons in het tiende jaar van de oorlog. Iedereen spreekt over het herbouwen van steen. Maar niemand denkt eraan om de mensen te “herbouwen”, door het morele systeem te versterken.

Je lijkt een pessimistische kijk te hebben, klopt dat?
Nee! Ik heb misschien wat frustratie. Maar mijn verblijf in Diksmuide geeft me hoop. Diksmuide werd honderd jaar geleden verwoest door de oorlog, maar vandaag is het een levende, welvarende stad. Dat doet me denken aan mijn stad, Alraqqa. Alraqqa is nu ook volledig vernietigd door de oorlog. Misschien komt er een dag dat mijn stad opnieuw vol leven is. Dat is een optimistische kijk. Ik herinner me nu de woorden van de Arabische Palestijnse dichter Mahmoud Darwish: “Op de aarde is er iets dat het leven de moeite waard maakt”.

Hoe was je vluchtreis van Syrië naar Europa?
De reis naar Europa was geen picknick. Het was een vlucht van dood en vernedering, te voet en via ‘doodsboten’. We sliepen in de straten en staken rivieren en beken over tot we hier aankwamen. We dachten dat het lijden voorbij was. Maar we stonden nog aan het begin.

Waarom België?
In Libanon leerde ik een Belgische huisarts kennen die daar op reis was. We werden goede vrienden, hij sprak veel over België. Ik hield al van dit land zonder het ooit gezien te hebben. Daarom koos ik voor België op het moment dat ik besloot te vluchten.

Welke moeilijkheden heb je gehad in je nieuw leven in België?
Vooral moeite om met andere mensen te communiceren door mijn gebrekkig Nederlands. Dit maakte het ook moeilijk om het stereotype van een persoon uit het Oosten te doorbreken.
Deelnemen aan de samenleving begint met taal. De taal spreken is een belangrijke voorwaarde om aan de maatschappij en arbeidsmarkt deel te nemen. En Nederlands is geen gemakkelijke taal.

Je hebt een onafhankelijk cultureel tijdschrift opgericht in België. Wat is het belang van dit tijdschrift?
'We bouwen veel muren en een paar bruggen', zei Newton. Met dit tijdschrift willen we meer bruggen bouwen, die zoveel mogelijk aansluiten bij samenlevingen waarvan de oorspronkelijke structuur is gefragmenteerd en ingestort door de wind van verandering. We proberen een culturele visie op politieke kennis te formuleren, gebaseerd op vrijheid van meningsuiting en openheid voor anderen.

Mara Dessein maakte van het verhaal van Feras een korte documentaire.

Een productie van KleinVerhaal vzw en Avansa Regio Brugge vzw.
Idee & Omkadering: Baraa Khadra
Muziek: Thomas Werbrouck & Yamen Martini