Wat is een burgerinitiatief precies? Leven lokale besturen en het lokale middenveld echt in een LAT-relatie samen? Wat is een grenswerker? En is het waar dat het vrijwilligerswerk van vandaag er helemaal anders uitziet dan gisteren? Boeiende vragen. We halen ze uit twee recente publicaties: “Burgerinitiatieven en de ondersteuning ervan. Een veldverkenning” een publicatie van SoCius en “Middenveld. Tussen aanval en verdediging”, de slotpublicatie van het onderzoeksproject CSI Flanders. We spraken erover met Marc Jans, mede-auteur van de veldverkenning, Bruggeling, en onderzoeker bij SoCius, het steunpunt voor sociaal-cultureel werk. (foto: SoCius / Yvan Mahieu)
Avansa: Dat burgers initiatief nemen, is toch een goede zaak?
Marc: Zeker! Burgers nemen al sinds mensenheugenis initiatief. Dat is vandaag niet anders. Dat burgers initiatief namen en nemen is zeker in een democratische samenleving van groot belang. Dat geeft burgers veel meer mogelijkheden om bij te dragen aan de lokale gemeenschap, veel meer dan wanneer ze enkel om de vijf à zes jaar zouden kunnen stemmen.
Burgerinitiatieven vervangen het klassieke verenigingsleven niet. Sommige verenigingen slagen er goed in aan te sluiten bij wat er leeft.
Avansa: Zijn die burgerinitiatieven het klassieke verenigingsleven aan het vervangen?
Marc: Niet per se. Klassieke verenigingen waren in hun beginperiode net zo informeel als de burgerinitiatieven die we vandaag zien opkomen. Ze hebben alleen een langere traditie en vestigden zich als een vaste waarde op het middenveld. Vandaag zoeken ze opnieuw meer en meer aansluiting bij de leefwereld van hun doelgroepen. Sommige verenigingen slagen daar ook heel goed in en nemen zo initiatieven die heel gelijkaardig zijn als nieuwe initiatieven van gedreven burgers. Net als nieuwe burgerinitiatieven slagen ze er dan in om goed aan te sluiten bij wat er leeft in het dagelijkse leven van burgers.
Avansa: Zetten mensen zich nu minder in als vrijwilliger dan vroeger?
Marc: Helemaal niet. Onderzoek toont dit heel duidelijk aan. In Vlaanderen kunnen we nog steeds rekenen op heel wat vrijwillige inzet. Alleen is de aard van die inzet veranderd en kunnen vrijwilligers zich op heel veel verschillende manieren engageren. Lang niet meer alleen als lid van een adviesraad of een afdelingsbestuur. Naast dat soort langdurig engagement, nemen veel burgers vandaag ook kortere en wisselende engagementen op. Ze sluiten ook niet altijd meer levenslang aan bij één organisatie.
De CSI-onderzoekers poneren dat de lokale overheid en het lokale middenveld vaak naast elkaar werken, in een LAT-relatie.
Avansa: De CSI-onderzoekers poneren dat de lokale overheid en het lokale middenveld vaak naast elkaar werken.
Marc: Er is inderdaad soms sprake van een LAT-relatie (living alone together). Vaak nemen ze onafhankelijk van elkaar initiatief, terwijl ze er even vaak bij uitkomen dat ze elkaar nodig hebben om hun doelen te bereiken. Dat wekt - zeker bij lokale besturen en gevestigde middenveldorganisaties - groeiende interesse op in de vele nieuwe burgerinitiatieven. Besturen zijn dan ook vaak op zoek hoe ze met burgerinitiatieven moeten omgaan.
Avansa: Hoe kunnen lokale besturen zich anders opstellen tegenover burgerinitiatieven of het middenveld?
Marc: Lokale besturen kunnen hun band met burgers versterken wanneer ze voeling zoeken en krijgen met de eigen initiatieven van burgers - nieuwe initiatieven of acties van groepen die al langer bestaan. Dat lukt vandaag niet altijd meer binnen de bestaande adviesraden in de schoot van de gemeente. Ambtenaren en burgers die elkaar in het veld zelf tegenkomen leggen sterkere verbanden tussen wat burgers doen en de agenda van de gemeente. We noemen deze ambtenaren en burgers grenswerkers. Zij spelen een belangrijke in de lokale gemeenschap.
Avansa: Bedank, Marc, en veel succes verder met je onderzoek.
In het najaar van 2022 organiseren de West-Vlaamse Avansa’s en IGS’ een State of the region over burgerinitiatieven en de rol van 'grenswerkers'.
Data en concrete info volgen nog.
Locatie: Roeselare, vlakbij het station.
