Mail Art is een project waarbij via een uitwisseling van creatieve postkaartjes een dialoog ontstaat tussen gedetineerden en een groepje deelnemers bij Avansa. Christopher, communicatief en administratief medewerker bij Avansa regio Brugge, nam deel aan deze dialoog en vertelt je over hun ervaring.
Ik maak nog maar sinds november deel uit van het team van Avansa, en in die periode heb ik al een aantal van onze activiteiten gevolgd. Maar het Mail Art project, dat zou pas een uitdaging worden. Mijn sterkte, als communicatiemedewerker maar ook als amateurschrijver, is het gebruik van woorden. Brieven schrijven, socialmediaposts, dat lukt me allemaal. Maar een dialoog starten met enkel het gebruik van beelden? Dat is toch net even buiten mijn comfortzone.
De doelgroep van het gesprek is ook niet de minste. Dankzij het werk tussen De Rode Antraciet en Avansa krijgen we de kans om te praten met gedetineerden uit de gevangenis van Brugge. Zij hebben geen idee wie wij zijn, en wij weten niets over hen. Behalve initialen die ons laten weten welk werkje aan wie toebehoort, bestaat het volledige beeld dat we van onze gesprekspartner hebben uit het werk dat ze ons hebben toegestuurd.
Het levert een unieke kijk op de persoon achter het vonnis. Dat is net wat me aantrok tot het project: mensen in de gevangenis zijn ook nog steeds mensen. Al te vaak, van zodra iemand veroordeeld wordt, zien we hen enkel nog als dat oordeel. Die (mogelijks) ene actie bepaalt hun persoonlijkheid voor de volledige tijd die ze in de gevangenis verblijven, soms nog lang erna.
En soms is het belangrijk om nooit te vergeten waarom iemand precies gestraft wordt. Dat wil ik hier zeker niet ontkennen: er is een reden waarom mensen in de gevangenis belanden. Maar dat betekent tegelijk niet dat we gevangenen moeten hun menselijkheid ontnemen: ze hebben nog steeds gevoelens en behoeftes, en die verdwijnen niet zomaar eens ze achter de tralies belanden.
Dat zie je ook meteen aan de werkjes die we aan het begin van de eerste sessie ontvangen. Ondanks het gekozen thema, variëren de kaartjes enorm. De gevangenen mochten kiezen: een landschap, of iets dat hen kracht gaf. Vaak werd het een combinatie van beide. Ik krijg een prachtige tekening van een wolf voor mijn neus. Meteen begin ik me af te vragen: waarom krijgt mijn gesprekspartner specifiek kracht van een wolf? Wat zijn de karakteristieken die hij zo apprecieert aan dit dier? Natuurlijk krijg ik hier geen antwoord op. Het enige wat me nog kan gidsen, is de blauwe gloed die rond het dier werd geschetst.
Omdat ik niet mijn gebruikelijke manier van werken kan toepassen, namelijk het ingaan op een bepaalde emotie, besluit ik op een meer letterlijke manier te werk te gaan. Ik blader in wat magazines die Sarah Zollmarsch, onze begeleidster in Avansa, heeft meegebracht, op zoek naar natuurbeelden. Ondanks mijn gebrek aan tekentalent wil ik met een dier antwoorden op zijn kaartje, dus een collage lijkt het meest voor de hand liggend. Nadat ik een paar fantastische foto’s van een zeearend vind, begint de inspiratie opeens te vloeien.
Na een paar uurtjes grotendeels in stilte te werken - het valt echt op hoe geconcentreerd iedereen te werk is gegaan - is mijn antwoord klaar: een abastracte versie van een zeezicht, met de zeearend die erboven zweeft. Ik voel best trots, maar ook een beetje bezorgdheid: hoe gaat mijn werk binnenkomen bij mijn gesprekspartner? We bespreken nog even na waarom we hebben gekozen voor het antwoord dat we gemaakt hebben, en sluiten dan de eerste sessie af.
Twee weken later kijken we reikhalzend uit naar wat de antwoorden zullen zijn. Maar ook tijdens ons Mail Art project laat de chaos bij justitie en detentie - stakende cipiers, geen zorg voor geïnterneerden, … - zich voelen: slechts vijf van de oorspronkelijke deelnemers zijn komen opdagen voor hun tweede sessie. Dus krijgen slechts vijf mensen uit onze groep een antwoord op hun werk. Ik behoor niet tot de gelukkigen, maar er is vanuit de gevangenis wel een extra moeite gedaan: er zijn twee extra werkjes gemaakt.
Terwijl sommigen met hun antwoord aan de slag gaan, en anderen een volledig nieuw gesprek proberen te starten, neem ik het werkje waarop ik mag antwoorden in me op. Een veelkleurige figuur staart me aan. Deze keer was er geen centraal thema waarrond moest gewerkt worden, dus ik heb nog minder duiding dan tijdens de eerste sessie. Het mannetje op de tekening doet me denken aan iets waar ik tijdens mijn jaren van therapie mee in aanraking ben gekomen: “we contain multitudes”.
Ik besluit al snel om hierop een rechtstreeks antwoord te geven: ik zie je, en jouw veelzijdigheid. In een soort van zelfportret dat eigenlijk totaal niet op mij lijkt, laat ik mijn eigen true colours zien, terwijl in de glazen van mijn bril een mini-versie van mijn gesprekspartner te zien is. Is dit een tevergeefse poging om connectie te maken? Wie weet. Maar dat dit een fijn project is langs onze kant, is ontegensprekelijk.
Op het moment dat ik dit artikel schrijf, is het project nog maar halverwege. Er zijn nog twee sessies te gaan aan elke kant van deze dialoog. Hoe onze gesprekken verder lopen, is momenteel nog een mysterie. Maar het fijne aan dit project, en aan zij die deelnemen eraan, is dat er ruimte is voor improvisatie. Zullen er nog hindernissen zijn die we moeten overwinnen als groep? Waarschijnlijk wel. De muren van de gevangenis zijn hoog, en dan bedoel ik niet enkel de letterlijke.
Maar met een open geest en veel creativiteit zullen we dit project tot een goed einde brengen. Hopelijk zullen we dan onze werkjes ook kunnen delen met de rest van de wereld, en wat gestart is als een dialoog kunnen uitbreiden naar iets meer dan dat.
