Vloethemveld. Piet Chielens over het nut van herdenken

Piet, je hebt zopas kennis gemaakt met het Vloethemveld. Wat heeft je getroffen?
De combinatie van natuur en erfgoed! Ik ben onder de indruk. Het is een unieke plek. Er zijn niet veel grote stilte- en natuurgebieden in onze provincie. En daarbovenop heb je de militaire geschiedenis: nergens anders vind je zo veel tastbare herinneringen aan een krijgsgevangenenkamp. Daardoor nodigt de omgeving uit tot introspectie. De stilte van de natuur is indrukwekkend en de heimwee die spreekt uit de tekeningen, reliëfs en beelden is aangrijpend.

Wat is het nut van herdenken? Waarom hebben we musea als In Flanders Fields of sites als Vloethemveld nodig?
Plekken zoals Vloethemveld moeten we koesteren. We leven vandaag, onze vragen komen uit het heden. Maar de geschiedenis kan ons inspireren om hier en nu actie te ondernemen. We mogen geschiedenis niet reduceren tot iets dat op dit moment politiek of commercieel inzetbaar is. We zijn het aan onszelf verplicht om met een groot serieux aan geschiedenis te doen. Geschiedenis bestaat uit meerdere lagen, is nu eenmaal complex, en het debat moet tegensprekelijk zijn. Zaken hebben verschillende betekenissen voor verschillende groepen, en die moeten allemaal aan bod kunnen komen. Herdenken moet meerstemmig zijn, omdat de realiteit dat ook is.

Hoe heb je dat meerstemmige herdenken vormgegeven in het In Flanders Fields museum?
Bij mijn aantreden draaide het herdenken in de Westhoek nog bijna alleen rond de militaire geschiedenis van de Belgische, Duitse en vooral Britse legers. De Fransen kregen in verhouding tot hun betrokkenheid veel te weinig aandacht, laat staan de 100 andere nationaliteiten die in de Salient aanwezig waren. Geen aandacht voor de schamele historie van burgerslachtoffers, vluchtelingen of zivilarbeiter. Het verhaal van een vluchteling is geen heldenverhaal, maar het maakt geschiedenis wel tastbaar, het nodigt mensen uit tot inleving en introspectie. Elke Vlaamse familie heeft wel een vluchtverhaal uit een van de wereldoorlogen. En zo leert geschiedenis iets over vandaag.

Wat kan de rol zijn voor Vloethemveld als getuige van de oorlog? Heb je tips voor Vloethemveld vzw of voor de beheerders van het domein?
Vloethemveld moet zichzelf op de kaart zetten in de aanloop naar de herdenking van 100 jaar tweede wereldoorlog. Ik zet Vloethemveld in de top 10 van sites in België die daar een rol kunnen in spelen, na plekken als Breendonk, Dossin, Raversijde of Bastogne… Vloethemveld heeft iets dat geen enkele andere site heeft.

Het verhaal van de krijgsgevangen zal Duitse belangstelling opwekken, zowel van historici als van het publiek. Een goed gedocumenteerd verhaal gecombineerd met de tastbare relicten op het domein zal veel Duitsers uitnodigen om te kijken naar dat aspect van hun geschiedenis. Dat zien we ook in Ieper: mensen gaan op zoek naar de plekken waar hun familieleden geweest zijn.

Er is werk aan de winkel om dat mogelijk te maken, want er ontbreekt nog heel wat historisch onderzoek: er is te weinig belangstelling van Belgische historici, in de Britse archieven is blijkbaar nog niet grondig gezocht, de getuigenissen van de Belgen die meegewerkt hebben aan de bouw van het kamp zijn amper geregistreerd en we kennen ook nog te weinig levensverhalen van de krijgsgevangenen die hier hebben verbleven. Werk aan de winkel voor onze universiteiten en doctoraatsstudenten!

En wat met de Letse Bijenkorf…?
De bijenkorf, dat was eerlijk gezegd het enige wat ik al gehoord had over Vloethemveld. Het was dus alleszins goede reclame: iedereen heeft nu zeker al gehoord van Vloethemveld!

Het accident de parcours met de bijenkorf leert dat we het ernstig moeten aanpakken en werken aan een meerstemmige herinnering. De tweede wereldoorlog is een beladen geschiedenis en verdraagt geen dilettantisme of recuperatie. De beleidsmakers moeten beseffen dat deze toplocatie ook een topbeleid verdient. Het domein is beschermd, de relicten zijn gered, nu is het tijd om ook de ontsluiting goed vorm te geven.

Bedankt voor je inzichten, Piet!